Morreu Fraga Iribarne, morreu don Manuel

Fraga, como ministro de Franco e cartel electoral do PPdeG en 1989

“Cando morra Fraga, faráo por segunda vez”. A comezos da pasada década, quen asina escoitaba estas verbas dende o seu asento na clase dun instituto lugués, o mesmo no que Manuel Fraga sacou as súas primeiras matrículas de honra. Quen as pronunciaba era o profesor encargado de transmitirlles aos seus adolescentes alumnos algunhas nocións de ciencia política e socioloxía. O mestre explicaba, a modo de exemplo, que o político conservador fora quen de “matar a Fraga Iribarne“, embaixador e ministro de Franco, para “inventar a don Manuel“, presidente ancián da Xunta e defensor de certas causas galegas ata o punto de resultar irritante aos cadros do Partido Popular, o artefacto partidario nado nos seus miolos para aglutinar a dereita española.

Estas explicacións dos tempos do Bacharelato podían resultar especialmente útiles na noite de onte, cando comezou a chegar ás redaccións dos medios a noticia que a maioría xa tiñan elaborada a xeito de gran despregamento informativo e á que só restaba poñerlle data: “morreu Fraga“. Era o sinal para que os especiais se pendurasen nas páxinas webs e comezasen a camiñar cara ás rotativas e para que as televisións, e sobre todo as radios, tirasen de arquivo sonoro e de declaracións de achegados e adversarios do home que contemplou, como protagonista e dende o asento traseiro dun coche oficial, tempos políticos que deberan ser antagónicos.

Coa chegada da noticia chegaban tamén as inevitables glosas á figura de Fraga. E é precisamente aquí onde resulta especialmente útil a explicación do profesor. A quen cumpría describir, eloxiar ou censurar?

Advertisement

As axudas ao libro escolar en galego volven minguadas

Manual de matemáticas en galego / CEIP López Ferreiro (Santiago)

“A Xunta de Galicia potenciará a produción editorial en galego mediante unha liña de axudas que asegure a existencia dunha oferta suficiente de materiais didácticos naquelas áreas en que a lexislación educativa determine que a lingua galega sexa a vehicular da súa aprendizaxe”. A Lei do Libro e da Lectura do ano 2006 convertía deste xeito en obriga legal o precepto instaurado dous anos antes polo Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega (PXNL), aprobado por unanimidade do Parlamento durante o último Goberno de Manuel Fraga, que instaba a “garantir unha oferta de materiais didácticos de calidade” en galego. Con estes textos como base legal, o Executivo vén convocando anualmente unha liña de subvencións destinada a elaborar estes materiais que, nos apenas dous anos que transcorreron dende 2009, sufriu un desplome de ata o 72%.

A primeira gran tesoirada a estas axudas chegou no exercicio de 2010. Daquela, a Secretaría Xeral de Política Lingüística recortou máis da metade do subsidio. Así, a orde “para a concesión de subvencións para a edición en lingua galega de recursos didácticos curriculares para niveis non universitarios” pasou dos 1,05 millóns de euros de 2008 e 2009 a un total de 501.617 euros. Esta importante caída, fortemente rexeitada dende o sector editorial galego, reproducíase o 1 de marzo deste ano. Daquela, o departamento que dirixe Anxo Lorenzo convocaba as axudas “por unha contía máxima total de 400.000 euros”. Non obstante, a concesión das subvencións dilatouse no tempo ata que, o 7 de setembro, Política Lingüística as deixaba “sen efecto” amparándose na “política orzamentaria” e no “necesario equilibrio entre ingresos e gastos” na Xunta.

Tal e como prometera naqueles días o propio Lorenzo ante as diversas protestas da comunidade educativa e dos editores, esta orde volveuse publicar antes do remate do ano

Libros de texto: unha ‘gratuidade’ cada vez máis cara

Imaxe promocional da Consellería de Educación

“As tropas de Iraq de Touriño foron os libros de texto”. Durante a campaña electoral das autonómicas de 2009 un veterano político galego resumía deste xeito a que fora primeira decisión do Goberno bipartito. Igual que José Luis Rodríguez Zapatero decidira inaugurar a súa xestión mandando regresar aos soldados da guerra de Bush, o Executivo de PSdeG e BNG quixera que a súa primeira medida fose instaurar a gratuidade universal dos textos escolares, mediante un sistema de préstamo. Nese mesmo 2009 o cambio de cor política na Xunta supuña o comezo da fin dese modelo: a nova consellería, dirixida polo popular Jesús Vázquez, decidía rematar cos libros de balde e instauraba a chamada Gratuidade Solidaria, subvencións parciais á compra dos manuais que, dous anos despois, dan lugar a certos problemas de xestión e tamén a dúbidas sobre a súa rendibilidade. As cifras oficiais xa poñen en cuestión que saia máis barato subvencionar que prestar.

Este xoves dúas publicacións, unha no Diario Oficial de Galicia e outra no diario El País, poden servir como mostra dos problemas xerados pola Gratuidade Solidaria. No DOG, Educación inclúe unha orde para “ampliar importes para o financiamento das axudas para a adquisición de libros de texto”, dotada no pasado 5 de decembro cun montante de 2,9 millóns de euros. En El País, a xornalista Cristina Huete relata que a consellería “aínda debe tres millóns polos textos escolares” aos libreiros, unha cantidade que todo semella indicar que será abonada coa ampliación de crédito publicada no boletín oficial galego.

Estas dúas publicacións poden servir como síntoma dos problemas de xestión e, ao tempo, das dúbidas sobre a rendibilidade da Gratuidade Solidaria para o erario público.

O Goberno galego amosa os seus petos

Fonte: Xunta de Galicia

Transparencia. En tempos de convulsión económica e desconfianza na dada en chamar “clase política”, especialmente naquela con responsabilidades de mando, o acceso á información sobre os gobernos e os gobernantes adoita ser unha das principais reivindicacións. A Xunta comezou a facer os deberes neste ámbito no ano 2006. Daquela, o Executivo bipartito sacaba adiante a Lei de Transparencia, un texto que permitiu, entre outros aspectos referentes ao funcionamento da Administración, coñecer o soldo exacto do presidente, dos conselleiros e dos altos cargos. Malia ser un significativo avance nun escenario de forte opacidade, aquel proxecto -duramente descualificado polo PPdeG dende a oposición- deixou fóra aspectos relevantes, como regular a publicidade do patrimonio das persoas que compoñen o Goberno.

En plena treboada económico-financeira e quizais impulsado polo influxo de movementos como o 15M, o Executivo galego vén de completar ese movemento de transparencia, publicando no Diario Oficial de Galicia o patrimonio do presidente e dos conselleiros na mesma xornada en que, segundo o anunciado, se farán públicas as declaracións de bens dos membros do Parlamento. Ambas decisións chegan despois de que o Goberno central e as Cortes Xerais decidisen amosar o patrimonio dos seus integrantes. Aínda que no caso galego diversas voces da oposición parlamentaria se amosaban convencidas de que o PP accedería a publicar os bens dos deputados pero non os do Goberno, finalmente esta publicación existe e, dende hoxe, as cifras son públicas.

Aínda que cun grao de detalle non excesivamente alto, os galegos xa poden saber, por exemplo, que o conselleiro de Industria, Javier Guerra, é de lonxe o membro do Goberno cunhas contas máis saneadas

Carracedo, eminencia e humildade fronte á torpeza

O presidente entrégalle a Medalla de Galicia a Carracedo / XUNTA

A tarde do pasado 25 de xullo chovía sobre a Cidade da Cultura. O inacabado complexo, con complexo de Escorial, estreábase como escenario da entrega das Medallas de Galicia, a máis alta distinción do Goberno galego. Desta volta, era difícil que a Xunta acertase máis de cheo á hora de conceder o galardón. Os premiados eran o Instituto da Lingua Galega e o científico Ángel Carracedo, eminencia mundial e experto en xenética que calquera país normal -no sentido máis amplo do termo- situaría como referencia para os seus cidadáns. Pola súa valía, pola súa capacidade de traballo e pola súa humildade.

Naquel acto do Gaiás o eminente e humildísimo Carracedo empregou parte do seu discurso de agradecemento para reivindicar, dende a discreción que o caracteriza, pero para reivindicar. Ante a plana maior da política e da sociedade galega e tamén diante de representantes do Goberno central expuña as necesidades que os investigadores teñen para seguir co seu labor nos máis diversos ámbitos. Á Xunta demandáballe “un esforzo” para que a ciencia non fose máis damnificada pola crise. Ao Goberno central, comezar a saldar a “débeda histórica” no que a equipamentos e infraestruturas científicas se refire: “Os galegos producimos, proporcionalmente, máis do que recibimos”, resumía.

As verbas de Carradedo ao pé dos carísimos edificios deseñados por Peter Eisenman véñense de revelar como unha triste premonición.

‘Adianto técnico’ e técnicas de adianto

Feijóo, con Rueda nunha sesión de control / XOÁN CRESPO/XUNTA

Cada un fala dos adiantos electorais segundo lle vai neles. Algúns dos máis veteranos nas filas do PPdeG aínda lembran como tragaron de mala gana co anticipo dos comicios autonómicos de 2005, previstos para outubro daquel ano e  cuxa celebración forzaron en xuño “os de Madrid -en referencia á dirección estatal dos conservadores-“. Ao Goberno de Manuel Fraga, escaldado polo Prestige, a guerra de Iraq e a vitoria de Zapatero, quedáronlle no caixón varios proxectos de investimento, unha nova chuvia fina que podía cimentar unha nova maioría absoluta. Pero non lle deu tempo e as urnas deron lugar ao bipartito. De adiantos saben tamén no PSdeG. No verán de 2008, de Madrid -aínda que con voz galega, a de José Blanco– chegaron tamén recomendacións de adianto. O consello que recibíu Emilio Pérez Touriño era claro: se os galegos votaban no outono, repetiría como presidente dun novo bipartito, se votaban na primavera -cando correspondía- marcharía para a casa, como finalmente aconteceu.

Nestes días a política galega cheira de novo a adianto electoral. Aínda que o ruxe ruxe non é novo -existe dende hai un bo número de meses-, a confirmación da vitoria do PP nas xerais situouno en primeira liña da actualidade e os principais responsables dos populares galegos e da Xunta non contribúen precisamente a empequenecer as especulacións. Menos de vinte e catro horas despois do triunfo de Mariano Rajoy, o presidente da Xunta, Alberto Núñez Feijóo, aseguraba que o PPdeG viña de “recibir dos cidadáns” o “mandato de seguir gobernando con rigor, valentía e tendo como obxectivo os intereses xerais”, pero evitaba afirmar con rotundidade que as eleccións serán cando toca, isto é, en marzo de 2013.

Os “irresponsables” pagan no Sergas

Cargos políticos no hospital de Lugo, último inaugurado ata agora/XUNTA

Facer un “uso irresponsable das prestacións asistenciais do Sistema Público de Saúde de Galicia”. Este difuso motivo é, dende onte, causa dabondo para que o Servizo Galego de Saúde (Sergas) poida decidir “repercutir nos usuarios” os “gastos” que xeren pola asistencia sanitaria, isto é, que teñan que pagar pola mesma.

A Consellería de Sanidade vén de introducir este precepto, a xeito de disposición adicional, no decreto 209/2011, do 27 de outubro, polo que se establecen as tarifas dos servizos sanitarios prestados en centros dependentes do Sergas e nas fundacións públicas sanitarias. Este documento vén renovar as tarifas que teñen que abonar aquelas persoas que non sexan beneficiarias da Seguridade Social -como estranxeiros ou asegurados de certas mutuas- e que se fixaron por última vez nun decreto semellante do ano 2010 que, non obstante, non incluía esta nova disposición adicional sobre a responsabilidade dos pacientes.

Esta tarifa pode resultar altamente ilustrativa sobre o custe da sanidade pública, isto é, sobre os servizos que sustentan os cidadáns a través dos seus impostos. Por exemplo, permite coñecer que unha radiografía común custa 34 euros  ou que unha estadía nunha cama hospitalaria supón 513 euros ao día. Pero, co novo criterio, o decreto adquire unha nova dimensión polas preguntas que deixa no aire.

Un axóuxere para tres aeroportos

Nova terminal de Lavacolla / AENA AEROPUERTOS

“Hoxen pechan Alvedro e Peinador, non?”. Un veterano xornalista galego lanzaba esta retórica pregunta cunha abondosa dose de retranca durante a inaguración oficial da nova terminal do aeroporto compostelán de Lavacolla, o pasado setembro. Baixo as cristaleiras do espectacular edificio, no que o Ministerio de Fomento investiu 230 millóns de euros, o experimentado informador verbalizaba o que moitos, especialmente no ámbito político, recoñecen polo baixo, isto é, o pouco defendible que resulta -especialmente en tempos de crise- seguir achegando fondos públicos simultaneamente a tres aeroportos en senllas cidades unidas entre si por pouco máis de setenta quilómetros de autoestrada.

Mentres se agarda pola xeración política que se atreva a poñerlle o axóuxere ao gato do minifundismo, algúns datos chegados dende o Goberno central e a Xunta nos últimos meses poden ofrecer algunha orientación para sustentar  os argumentos dos que ven insustentable o actual modelo aeroportuario galego. O pasado setembro, Aena Aeropuertos ofrecía as cifras de tráfico de pasaxeiros de todas as terminais do Estado. No caso galego, confirmábase o que xa é unha tendencia e que un gráfico amosa ás claras:

Fonte: Aena Aeropuertos

Ninguén lle votou a un terzo dos deputados

Pleno da Cámara galega / PARLAMENTO DE GALICIA

“Ir en postos de saída“. En épocas preelectorais un bo termómetro para medir o peso dos dirixentes das diferentes formacións políticas é o lugar que ocupan nas candidaturas da súa organización. Así, por exemplo, no caso das eleccións ao Parlamento galego, un dirixente do PPdeG da Coruña gaña relevancia se é situado por riba do duodécimo posto. O mesmo acontecerá na mesma circunscrición electoral se un socialista concorre nos primeiros oito postos ou un membro do BNG entre os catro primeiros. Cos resultados dos comicios de 2009 na man, en condicións normais estas colocacións nas listas garantían acceder a un acta do deputado, aínda que dous anos e medio máis tarde a realidade amosa que eses postos de saída se situaban moito máis abaixo, especialmente no caso dos populares, ata o punto de que case un terzo da composición da Cámara, vinte e catro deputados en concreto non é, cando menos directamente, resultado do votado polos electores.

A dimisión do deputado conservador Javier Escribano por estar a ser investigado nun caso de presunta corrupción é, ata o momento, o último cambio nun hemiciclo no que nunca chegaron a sentar todos os candidatos elixidos polos cidadáns. Outra dimisión exprés forzada no seo do PPdeG, a do número un por Ourense, Luis Carrera Pásaro, provocou que o primeiro movemento se producise en plena campaña e, aínda que legalmente non era posible modificar a candidatura, o ex responsable de Caixa Ourense nunca chegou a sentar no Pazo do Hórreo. Aínda que por un motivo ben distinto o mesmo aconteceu coa viguesa Corina Porro, que non recolleu á súa acta e, tras semanas de incerteza, acabou atopando novo destino na presidencia da Autoridade Portuaria de Vigo.

Unha vez constituída a Cámara, a conformación do novo Goberno e a doutrina popular segundo a cal ningún membro do Executivo de Alberto Núñez Feijóo seguiría sendo deputado provocou a primeira vaga de cambios. Así, abandonaron as súas actas parlamentarias os conselleiros Alfonso Rueda, Beatriz Mato, Agustín Hernández e Rosa Quintana. Ademais, marcharon con rumbo a San Caetano outros electos como José Manuel Álvarez-Campana, Susana López Abella ou Raquel Arias, todos para ocupar cargos políticos na Xunta.

O Gaiás xera ingresos?

Nubes sobre a Cidade da Cultura / DAVID LOMBAO

“É incrible que alguén poida construír isto”. “Este edificio é unha tolería”.  Son algunhas das frases que o condutor do programa Megaconstrucciones, producido por Discovery Channel e tamén emitido por laSexta, lle dedicou á Cidade da Cultura. No seu paseo polo compostelán monte Gaiás, o documental glosaba a “delirante marabilla” de 265.000 metros cadrados e deixaba caer varias preguntas indisimuladamente: que impulsa a unha Administración pública a iniciar este proxecto? Como o financia? Cando menos no ámbito político, a primeira das preguntas  foi xa máis ou menos respondida en diversos foros. A segunda volve estar de actualidade nestes días, despois de que a Xunta anunciase, a través do presidente nos titulares e do conselleiro de Cultura nos detalles, que os edificios que quedan sen construír no complexo continuarán así, cando menos, ata 2014. Despois, asegura Alberto Núñez Feijóo, serán “os galegos” os que “decidan” que facer.

Un lixeiro mergullo nos arquivos parlamentarios permite coñecer ou, cando menos, contextualizar un pouco a segunda parálise das obras do Gaiás, tomada por un Executivo do mesmo signo que o que as iniciou e de signo oposto que o primeiro que as parou. Poucos días antes do anuncio de Feijóo a Consellería de Cultura remitíalle á vicevoceira parlamentaria do BNG, Ana Pontón, unha resposta a unha pregunta escrita. A nacionalista cuestionara o Goberno sobre os “ingresos derivados da apertura de dous edificios da Cidade da Cultura” e dende o departamento que dirixe Roberto Varela chegaron dous folios coa contestación.